Rozwiązanie umowy o pracę z powodu osiągnięcia wieku emerytalnego może spotkać się z zarzutem dyskryminacji.Uzasadnienie wypowiedzenia umowy pracownikowi w wieku emerytalnym powinno odwoływać się do obiektywnych, indywidualnych przyczyn leżących po stronie pracownika lub pracodawcy.
Obiektywne przyczyny wypowiedzenia
Przyczyny powinny odnosić się do wykonywanej pracy: niewłaściwe jej wykonywanie, częsta nieobecność w pracy, ograniczenie zakresu działalności firmy.
Rozwiązanie umowy ze względu na wiek emerytalny a zarzut dyskryminacji
Dyskryminacja jest zjawiskiem, które może pojawić się na każdym etapie zatrudnienia, a nawet jeszcze przed zawarciem umowy o pracę. Ryzyko wystąpienia zachowań o znamionach dyskryminacji występuje podczas:
Rekrutacji
Proces naboru kandydatów
Trwania stosunku pracy
Cały okres zatrudnienia
Rozwiązania umowy
Zakończenie zatrudnienia
Jak wskazuje kodeks pracy, do dyskryminacji dochodzi ze względu na kryterium dyskryminacyjne, czyli cechę, przez którą pracownik został dyskryminowany.
Art. 183a Kodeksu pracy - Zasada równego traktowania
"Pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na: płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy."
Problem dyskryminacji ze względu na wiek
Ważnym i często pojawiającym się problemem jest dyskryminacja ze względu na wiek, zwłaszcza jeśli dotyczy ona osób, które osiągnęły wiek emerytalny.
Dyskryminacja ze względu na wiek
Definicja według orzecznictwa
"Dyskryminacja ze względu na wiek jest doświadczeniem odmiennego traktowania i nieposzanowania osobistych praw i możliwości. Opiera się na stereotypowych przeświadczeniach o naturze jednostki, jej możliwościach i umiejętnościach formułowanych w odniesieniu do wieku. Dyskryminacja ze względu na wiek dotyka osób w różnym wieku, choć w sposób szczególny doświadczana jest przez osoby starsze, przez co przyczynia się do wykluczania ich ze społeczeństwa."
Kluczowe pytanie:
Czy zwolnienie pracownika ze względu na osiągnięcie przez niego wieku emerytalnego może być przejawem dyskryminacji?
Dyskryminacja bezpośrednia i pośrednia
Dyskryminacja bezpośrednia
Sąd Najwyższy stwierdził, że wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony wyłącznie z powodu osiągnięcia przez niego wieku emerytalnego stanowi bezpośrednią dyskryminację ze względu na wiek.
Dyskryminacja pośrednia
Wypowiedzenie pracownicy umowy o pracę z tego powodu, że osiągnęła wiek emerytalny i nabyła uprawnienia emerytalne (jeżeli wiek emerytalny jest niższy dla kobiet niż dla mężczyzn) stanowi pośrednią dyskryminację ze względu na płeć.
Uzasadnienie wypowiedzenia umowy pracownikowi w wieku emerytalnym
Stanowisko Sądu Najwyższego
Osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury nie stanowi uzasadnionej przyczyny wypowiedzenia, gdyż nie pozostaje w żadnym związku z:
- • wykonywaną przez pracownika pracą
- • sytuacją ekonomiczną pracodawcy
- • żadnym innym zdarzeniem wskazującym na nieprzydatność pracownika
- • istnieniem interesu pracodawcy w rozwiązaniu stosunku pracy
Obiektywne przyczyny uzasadniające wypowiedzenie
Uzasadnienie musi odwoływać się do obiektywnych, indywidualnie skonkretyzowanych przyczynleżących po stronie pracownika lub pracodawcy związanych z wykonywaniem pracy:
👤 Przyczyny po stronie pracownika:
- • Niewłaściwe wykonywanie obowiązków pracowniczych
- • Obniżenie wydajności
- • Długotrwałe nieobecności spowodowane chorobami
- • Brak zdolności dostosowania do modernizacji
🏢 Przyczyny po stronie pracodawcy:
- • Ograniczenie zakresu działalności zakładu
- • Zmiana profilu działalności produkcyjnej
- • Zmiana profilu usługowego
- • Potrzeba pracowników o innych kwalifikacjach
Zwolnienia grupowe
Nie w każdej sytuacji rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem z powodu osiągnięcia przez niego wieku emerytalnego będzie przejawem dyskryminacji ze względu na wiek.
Wyjątek - zwolnienia grupowe
Wyrok SN z 3 grudnia 2003 roku (I PK 80/03)
"Spełnienie przez pracownika warunków nabycia prawa do emerytury jest społecznie usprawiedliwioną przesłanką jego wyboru do zwolnienia z pracy w ramach racjonalizacji zatrudnienia."
Pracodawca może wybrać kryterium sytuacji ekonomicznej pracownika - w przypadku pracownika pobierającego świadczenia emerytalne będzie ona bezpieczniejsza niż innych pracowników.
Warunki zwolnień grupowych
Ważne: Pracodawca dokonując wyboru pracowników do zwolnienia, nie może kierować się kryteriami dyskryminacyjnymi.
Przykład dyskryminacji: zwolnienie jedynie kobiet, które osiągnęły wiek emerytalny, z pominięciem mężczyzn, którzy również pobierają świadczenia emerytalne.
Podsumowanie praktyczne
Kluczowe zasady dla pracodawców
Podobał Ci się artykuł?
Podziel się nim z innymi
O autorce artykułu
dr Karolina Czapska-Małecka
Prawniczka, psycholożka i mediatorka specjalizująca się w prawie pracy i psychologicznych aspektach funkcjonowania środowiska zawodowego. Łączy doświadczenie z wiodących warszawskich kancelarii z podejściem naukowym i psychologicznym.
