Ważna informacja
Molestowanie seksualne to poważny problem prawny i społeczny. Jeśli doświadczasz takiej sytuacji, pamiętaj, że nie jesteś sam/sama i masz prawo do pomocy i ochrony.
Co to jest molestowanie seksualne?
Molestowanie seksualne w świetle kodeksu pracy to forma dyskryminacji.
Art. 18³ᵃ § 6 Kodeksu pracy:
"Dyskryminowaniem ze względu na płeć jest także każde niepożądane zachowanie o charakterze seksualnym lub odnoszące się do płci pracownika, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności pracownika, w szczególności stworzenie wobec niego zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery."
Na takie zachowanie mogą się składać fizyczne, werbalne lub pozawerbalne elementy. Te właśnie zachowania tworzą molestowanie seksualne.
Zalecenie Komisji Wspólnot Europejskich 92/131:
"Molestowanie seksualne to wszelkie zachowanie o charakterze lub podłożu seksualnym, naruszające godność kobiet i mężczyzn w miejscu pracy, niezależnie od tego, czy jest to zachowanie zwierzchników, czy współpracowników, jeżeli jest niestosowne, uwłaczające i przykre dla osoby, do której się odnosi, stwarza klimat zastraszania, wrogości lub poniżania wokół danej osoby."
Jakie zachowania można uznać za molestowanie seksualne?
⚠️ Ważne: Molestowanie seksualne nie musi mieć charakteru fizycznego!
Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 7 listopada 2018 r. o sygnaturze II PK 229/17, molestowanie seksualne może:
1. Forma słowna (elementy werbalne):
- Komentarze odnoszące się do sfery seksualnej
- Uwagi o podłożu seksualnym
- Sprośne żarty i aluzje
- Obraźliwe komentowanie wyglądu lub ubioru
2. Zachowanie o podłożu seksualnym:
- Obraźliwe flirtowanie
- Czynienie propozycji, domaganie się korzyści seksualnych
- Wywołujące presję o charakterze seksualnym
- Czynienie sugestywnych uwag
- Szantaż seksualny
3. Forma pozawerbalna (bez kontaktu fizycznego):
- Pokazywanie obrazów o podtekście seksualnym
- Eksponowanie przedmiotów o tematyce seksualnej
- Sugestywne spojrzenia
- Obsceniczne gesty
🔑 Kluczowy element: Molestowanie seksualne obejmuje bardzo szeroką kategorię zachowań, na które nie wyraża zgody osoba, która ich doświadcza.
Jak odróżnić molestowanie seksualne od flirtu lub romansu w pracy?
W pracy spędzamy bardzo dużo czasu, nic więc dziwnego, że zawieramy bliższe znajomości i przyjaźnie ze współpracownikami. Czasem może zdarzyć się nawet, że w serce pracownika czy pracownicy trafi strzała amora skierowana ze strony koleżanki lub kolegi z pracy.
📊 Statystyki pokazują: W miejscu pracy często dochodzi do zawarcia bliskich relacji lub romansów, a nawet co trzeci romans rozpoczyna się właśnie w miejscu pracy.
Mimo że relacje w pracy często zamieniają się w poważne związki, a także małżeństwa, związek nawiązany w miejscu pracy może mieć też swoje negatywne konsekwencje. Między zranionymi uczuciami a zarzutem o molestowanie seksualne granica jest bardzo cienka.
Przykład z orzecznictwa (SN II PK 229/17):
Sąd Najwyższy uznał, że nie doszło do molestowania seksualnego, ponieważ pracownica nie zgłaszała sprzeciwu wobec otrzymywania SMS-ów o podłożu seksualnym od swojego przełożonego, a wręcz wiadomości te były dowodem na element aprobowanego przez pracownicę flirtu.
✅ Aprobowany flirt/romans
- • Wyrażona zgoda na zachowania
- • Wzajemność i odpowiedź
- • Radość z kontaktu
- • Budowanie bliskiej relacji
- • Brak poczucia naruszenia godności
❌ Molestowanie seksualne
- • Działania niepożądane
- • Naruszenie godności
- • Brak radości z kontaktu
- • Osłabienie poczucia własnej wartości
- • Atmosfera zastraszenia
🔑 Kluczowa sprawa: Wyrażenie sprzeciwu na zachowania, które nam nie odpowiadają. Jeżeli godzimy się na żarty o podłożu seksualnym, czynienie aluzji lub inne zachowania dotykające sfery seksualnej i wyrażamy na nie aprobatę, wówczas prawdopodobnie nie jest to molestowanie seksualne.
Jak należy sprzeciwić się molestowaniu seksualnemu?
Osoba, doświadczająca działań o podłożu seksualnym powinna przede wszystkim sprzeciwić się im. Sąd Najwyższy nie wskazuje na konkretną formę sprzeciwu - brak zgody może być wyrażony w dowolnej formie.
⚠️ Ważne: Sprzeciw powinien być złożony w taki sposób, aby sprawca mógł się zorientować, że jego zachowanie jest niepożądane przez pracownika.
Sposoby wyrażenia sprzeciwu:
1. Reakcja ustna - bezpośrednia
Należy powiedzieć o tym sprawcy, w sposób jasny i odnoszący się do swoich potrzeb:
"Powiedziałeś przed chwilą, że moje pośladki zgrabnie wyglądają w tej spódnicy. Nie zgadzam się na takie komentarze, uderzają one w moją godność. Nie rób tego więcej."
2. Reakcja przy świadkach
Jeśli komentarze pojawiają się w towarzystwie innych pracowników, należy także zareagować wobec świadków.
3. Sprzeciw pisemny
Sprzeciw może mieć także formę pisemną, zwłaszcza mailową lub SMS-ową - wówczas stanowi ważny dowód w ewentualnym postępowaniu wyjaśniającym lub później sądowym.
💡 Zalecenie eksperta:
Warto wprost napisać, że nie zgadzamy się na konkretne zachowanie, którego doświadczyliśmy od osoby molestującej seksualnie. Taki dowód może być kluczowy w postępowaniu.
Czy warto zgłaszać sprzeciw, jeśli inni się śmieją z żartów o podłożu seksualnym?
📋 Sytuacja praktyczna:
"W mojej pracy często słyszę żarty o podłożu seksualnym. Wiele pracowników i pracownic śmieje się z nich, mnie jednak one nie bawią, zwłaszcza kiedy są skierowane bezpośrednio do mnie. Wstydzę się tego, nie chcę słuchać takich komentarzy, jednak jeżeli wyrażę sprzeciw to zespół uzna mnie za osobę przewrażliwioną."
✅ TAK - warto, a nawet TRZEBA zgłaszać sprzeciw!
Często pracownicy i pracownice obawiają się, że wyrażenie sprzeciwu zostanie odebrane w środowisku pracy jako przesada, „robienie z igły widły", czy nadwrażliwość. Nie należy kierować się takim myśleniem!
⚠️ Dlaczego trzeba reagować:
Brak sprzeciwu nakręca spiralę przemocy seksualnej i może być interpretowany jako zgoda na takie zachowania.
✅ Korzyści ze sprzeciwu:
Złożenie sprzeciwu działa na naszą korzyść w ewentualnym postępowaniu dowodowym.
💭 Ważna obserwacja:
Zdarza się również, że osoby które śmieją się z żartów, w rzeczywistości reagują w ten sposób w wyniku lęku a nie aprobaty dla sprośnych komentarzy. Boją się sprzeciwić takim zachowaniom, jednak gdy inne osoby powiedzą „nie" wówczas także inni przyłączą się do tego.
🎯 Bez względu na zdanie innych osób, zawsze należy sprzeciwić się temu, co narusza naszą godność. Jest to przejaw asertywności.
Co jeszcze zrobić, gdy doświadczamy molestowania seksualnego w pracy?
📋 Plan działania krok po kroku:
Złożenie sprzeciwu
Pierwszym krokiem jest złożenie sprzeciwu wobec niepożądanych działań (jak opisano w poprzednim punkcie).
Oficjalna skarga
Jeśli sprzeciw nie przyniesie poprawy, wówczas należy złożyć oficjalną skargę zgodnie z obowiązującą w firmie polityką antydyskryminacyjną.
Art. 94 pkt. 2b Kodeksu pracy:
Pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać dyskryminacji w zatrudnieniu, w szczególności ze względu na płeć. Pracodawca jest więc obowiązany, by przeciwdziałać molestowaniu seksualnemu.
Obowiązki pracodawcy
Pracodawca powinien przeciwdziałać dyskryminacji w szeroki sposób poprzez:
- Dbałość o szkolenia
- Wdrożenie polityk antydyskryminacyjnych
- Prawidłową komunikację
- Niezwłoczne reagowanie na skargi
Czy po złożeniu skargi mogą mnie spotkać negatywne konsekwencje?
😰 Typowe obawy:
"Boję się, że po złożeniu oficjalnej skargi na molestowanie seksualne spotkają mnie negatywne konsekwencje, np. ostracyzm lub rozwiązanie umowy o pracę."
TAK - prawo przewiduje ochronę pracownika!
Art. 18³ᵃ § 7 Kodeksu pracy - Gwarancja ochrony:
"Podporządkowanie się przez pracownika molestowaniu lub molestowaniu seksualnemu, a także podjęcie przez niego działań przeciwstawiających się molestowaniu lub molestowaniu seksualnemu nie może powodować jakichkolwiek negatywnych konsekwencji wobec pracownika."
✅ Prawna ochrona obejmuje:
- • Ochronę przed zwolnieniem
- • Zakaz pogorszenia warunków pracy
- • Ochronę przed dyskryminacją
- • Ochronę przed zemstą ze strony pracodawcy
❌ Zabronione działania pracodawcy:
- • Rozwiązanie umowy w związku ze skargą
- • Pogorszenie warunków zatrudnienia
- • Tworzenie wrogiej atmosfery
- • Jakiekolwiek negatywne konsekwencje
📞 Ważne kontakty:
Ogólnopolski Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia"
801 120 002
Centrum Praw Kobiet
22 635 93 95
